پول بی‌پشتوانه چیست؟
پول فیات یا بی‌پشتوانه یک ارز چاپ‌شده توسط دولت است که به وسیله هیچ کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نمی شود، بلکه دولتی که آن را چاپ کرده‌است، وظیفه پشتیبانی از آن را به عهده دارد. ارزش این پول، از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت چاپ‌کننده به دست می‌آید (این ارزش در پول‌های باپشتوانه توسط کالایی که پشتوانه این پول است تامین می‌شود؛ برای مثال طلا.) بنابراین ارزهای بی‌پشتوانه فقط زمانی ارزش دارند که دولت ارزش آن را حفظ می‌کند وگرنه به خودی خود فاقد ارزش هستند. اکثر ارزهای کاغذی مدرن مثل دلار آمریکا، یورو و ریال از ارزهای بی‌پشتوانه به شمار می‌روند.
از آن‌جایی که پول فیات به دخایر فیزیکی مثل ذخیره ملی طلا یا نقره متکی نیست، خطر از دست دادن ارزش به دلیل تورم برای آن بسیار بالاست. حتی ممکن است در شرایط ابرتورم کاملا بی‌ارزش شود. مثلا پس از جنگ جهانی دوم در مجارستان ابرتورم رخ داد و نرخ تورم روزانه دو برابر می‌شد که این موضوع نشان‌دهنده خطر تورم برای ارزهای بی‌پشتوانه است.
علاوه بر این اگر مردم اعتماد خود را به پول یک کشور از دست بدهند، این پول دیگر ارزشی نخواهد داشت در صورتی که در ارزهای با پشتوانه این اتفاق نمی‌افتد.
مزایا و معایب پول بی‌پشتوانه
مزایا:
پول فیات اگر بتواند نقش ذخیره ارزش، ایجاد امکان شمارش و ساده‌سازی مبادله را در یک اقتصاد انجام دهد می‌تواند گزینه خوبی باشد. علاوه بر این تولید آن نسبت به پولی که پشتوانه فیزیکی دارد آسان‌تر و مقرون به صرفه‌تر است. همچنین بانک‌های مرکزی کنترل بیشتری بر عرضه آن‌ها دارند و به این وسیله می‌توانند متغیرهایی همچون نقدینگی، نرخ بهره و غیره را مدیریت کنند.
معایب:
ارزهای باپشتوانه همچون طلا، به علت عرضه محدود از ثبات بیشتری نسبت به ارز بی‌پشتوانه برخوردارند. ارز فیات به علت عرضه نامحدود قابلیت بیشتری برای ایجاد حباب و تورم دارد.
به صورت خلاصه می‌توان گفت:
فواید
- فراهم کردن امکان مدیریت اقتصاد برای بانک‌های مرکزی
- سینیورژ
- انعطاف‌پذیر بودن
مضرات
- نمی‌توان گفت ابزار کاملا مطمئنی برای محافظت از اقتصاد در دست بانک‌های مرکزی قرار می‌دهد.
- امکان ایجاد حباب
- ریسک تورم
مثالی از دردسرساز شدن پول بی‌پشتوانه
ابرتورم کشور آفریقایی زیمباوه یکی از بدترین نمونه‌های این اتفاق است. در حدود سال 2000 بانک مرکزی زیمباوه برای جبران مشکلات جدی در اقتصاد با سرعتی سرسام‌آور به چاپ پول روی آورد و این موضوع به ابرتورم در این کشور منجر شد، قیمت‌ها به سرعت افزایش یافت و مصرف‌کنندگان مجبور بودند برای خرید کالاهای اساسی کیسه‌های بسیاری پول جابه‌جا کنند.
چه جایگزین‌هایی وجود دارد؟
امروزه تقریبا هر کشوری دارای یک ارز قانونی‌ست که ارز فیات است، با اینکه شما می‌توانید طلا و سکه‌های طلا خرید و فروش کنید اما این سکه‌ها به ندرت در مبادله یا خریدهای روزمره استفاده می‌شوند و بیشتر یک دارایی به حساب می‌آیند. با این‌حال یک نماینده مطرح دیگر برای جایگزینی فیات، ارزهای رمزنگاری‌شده همچون بیت‌کوین است، اما علی رغم پذیرش گسترده آن هنوز به نظر نمی‌رسد که این ارز بتواند جای پول را بگیرد، تا در آینده چه پیش آید…